کتاب حاضر، دومین دفتر از مجموعۀ مقالات نوشته شده دربارة «حافظ شیرازی» و حاوی چکیدة پانصد مقاله تا سال 1389 است. ترتیب این مقالات در کتاب بر پایة حروف الفبای نام نویسندگان تنظیم شده و مباحثی چون: ابعاد جمال شناختی تأثیرپذیری حافظ، ارزش تخلص و کاربرد آن در شعر حافظ، انقلاب حافظ در غزل، کارکردهای نمادین زمان در شعر عرفانی حافظ، پیشینة پزشکی در ادب فارسی و سهم حافظ در آن، تقلید و ابداع در تشبیه‌ها و استعاره‌های حافظ، جایگاه «لسان­الغیب» در ادب عربی و … را در بر می‌گیرد. هم­چنین در برخی از این مقالات به تفسیر و شرح برخی از غزل‌های حافظ نیز پرداخته شده است. در تعدادی از مقاله‌ها نیز نقش حافظ و اندیشه‌های او در ادبیات کشورهای مختلف هم­چون: اسپانیا، فرانسه، ازبکستان و …، مورد بررسی قرار گرفته است

کتاب حاضر در پنج فصل به بازخوانی زندگی، اندیشه و سخن حافظ شیرازی پرداخته­ است.

در فصل اول با محوریت زندگی حافظ، خانواده، دلبستگی به شیراز، مذهب حافظ، حافظ در چه زمینی رویید و چگونه گل کرد، حاکمان شیراز در زمان حافظ، درگذشت حافظ و سرگذشت آرامگاه او مورد بررسی و توجه نگارنده قرار گرفته­ است.

در فصل دوم اندیشه های اجتماعی و عرفانی حافظ واکاوی و تبیین شده­اند. جست­وجوگری و پویایی ذهن حافظ، پیر- پیر مغان، عشق، رندی و دوگانگی­های حافظ عناوین بخش­های زیرمجموعۀ این فصل هستند.

فصل سوم به سخن حافظ اختصاص یافته و نگاهی دارد به زیبایی­شناسی سخن حافظ، واکاوی نمونه ها، واژه­های ویژه، بهره­گیری حافظ از سخن­سرایان دیگر، تعداد سروده­های حافظ، پیوند عمومی غزل حافظ و طنز در زبان و بیان این شاعر گران­مایه.

در فصل چهارم نویسنده به سراغ چرایی پیوند محکم مردم با حافظ رفته و دلایل رویکرد گسترده­ی مردم به شعر حافظ و این­که چرا مردم ایران با دیوان حافظ فال می­گیرند را مورد بررسی قرار داده است.

در فصل پنجم با عنوان “ستایش برخی از نام­آوران جهان از حافظ شیرازی”، گزیده­ای از نظرات چهره­های معروف جهان دربارۀ حافظ و مقام ادبی او به عنوان حسن ختام کتاب گردآوری و نقل شده است.

***

پژوهش حاضر به دلیل نوع نگاه نویسنده و هم­چنین تمرکز بر روی روشن­ترین وجوه زندگی حافظ شیرازی، گذشته از خواندنی بودن تا اندازۀ زیادی به دور از تعصب نگاشته شده و پذیرفتنی­تر است. از سوی دیگر نویسنده در پژوهش خود تنها به زندگی حافظ بسنده نکرده، بلکه کوشیده با رویکردی کلان نگرانه­تر به جایگاه حافظ در میان ایرانیان بپردازد.

این اثر نخستین کتاب از مجموعۀ چکیده­ و معرفی مقالات دربارۀ حافظ است که مشتمل بر 500 مقاله تا سال 1389 است.

این اثر، متضمن دیدگاه‌هایی است از داستان‌نویسان و شاعران معاصر دربارۀ اندیشه‌ و مشرب فکری حافظ و نیز مضامین موجود در اشعار وی که در سلسله نشست‌های “حافظ و شاعران و نویسندگان امروز” در سال‌های 1382 و 1383 در مجموعۀ فرهنگی حافظ در قالب مقالاتی مطرح گردیده است. این مقالات عبارت‌اند از: “حافظ، از دلبری تا دلداری/ منصور پایمرد”، “حافظ، عشق و مشرب او/ شاپور پساوند”، “رویکردهای سه‌گانۀ فرویدی در شعر حافظ/ مسعود توفان”، “از نفس فرشتگان و رخصت خبث/ شاپور جورکش”، “پیر حافظ همان پیر مغان است/ پرویز خائفی”، “مدخلی بر مبحث طنز در دیوان حافظ/ محمدرضا خالصی”، “داستان‌نویسی و نگاه داستان‌نویسانه به اشعار حافظ/ ابوتراب خسروی”، “نظری و گذری به حضور ساقی در شعر حافظ/ صدرا ذوالریاستین”، “بنیاد برکرشمه‌ی جادو/ عزیز شبانی”، “حافظ اشراق و شیخ اشراق (هم‌سویی حافظ با سهروردی)/ هوشنگ فتی”، “این شوخ سربریده بند زبان ندارد/ احمد فریدمند”، “بن‌مایه‌های ادبیات داستانی در اشعار حافظ/ امین فقیری”، “حافظ، دشواری وظیفه/ سعید مهیمنی” و “حافظ و شعر نیمایی/ سیروس نوذری”.

 با تلاشی دوساله در مرکز حافظ‌شناسی – کرسی پژوهشی حافظ، مجموعه‌ی ارزشمند «دو سده سخنوری» همچون دانشنامه‌ای کاربردی، فراهم آمده و در اختیار خوانندگان و خواهندگان آن قرار گرفته است. در این مجموعه که به عنوان منابع پژوهش برای سریال «خورشیدهای سه‌گانه» طراحی شده، یازده اثر پژوهشی در پیوند با زندگی سعدی، خواجو و حافظ، فرهنگ مردم و اوضاع سیاسی و اجتماعی شیراز و کرمان در روزگار آنان (سده‌های هفتم و هشتم هجری) تألیف شده است. این مجموعه، برگ زرین دیگری‌ بر کارنامه‌ی فرهنگی و علمی مردم شیراز و کرمان افزوده است. مؤلفان آثار یازده‌گانه‌ی «دو سده سخنوری» (به شرح زیر) کوشیده‌اند با مراجعه و استناد به منابع معتبر و پرهیز از یک‌سونگری، پژوهشی کامل و گزارشی نزدیک به واقعیت ارائه دهند و برخی از کاستی‌ها و نادرستی‌های آثار مشابه پیشین را برطرف کنند:

1. تاریخ اجتماعی شیراز در سده‌های هفتم و هشتم- دکتر هادی پیروزان

2. تاريخ تحولات سياسي – اجتماعی کرمان در عصر خواجو- دکتر جمشید روستا

3. تدبیر و شمشیر؛ شیراز کانون مهم سیاسی و نظامی در سده‌های هفتم و هشتم هجری- دکتر سیدابوالقاسم فروزانی

4. جغرافیای تاریخی شهر کرمان در دوران میانه (عصر خواجو)- دکتر جمشید روستا

5. جغرافیای تاریخی شیراز در سده‌های هفتم و هشتم- دکتر مصطفی ندیم

6. زندگی حافظ شیرازی؛ بر پایه­ی اشعار نشانه‌دار تاریخی دیوان- آقای منصور پایمرد

7. زندگی خواجوی کرمانی- دکتر محمدصادق بصیری و دکتر نازنین غفاری

8. زندگی سعدی شیرازی- دکتر جواد بشری

9. فرهنگ عامه در آثار خواجوی کرمانی- دکتر محمدرضا صرفی

10. فرهنگ مردم شیراز در دوره‌ی سعدی و حافظ- دکتر فرزانه معینی، دکتر مدینه کرمی، دکتر انسیه هاشمی قلاتی و دکتر ابراهیم اکبری

11. کتیبه‌ی شکسته؛ شناخت‌نامه‌ی مختصر بزرگان نامدار شیراز و فارس در سده­های هفتم و هشتم

هجری- دکتر مهدی فاموری

این طرح، محصول پیشنهادی است که برای بار نخست از سوی بنیاد خیریه فرهنگی صدر هاشمی‌نژاد (آقای مهدی حسینی) به عنوان منابع علمی پژوهش برای سریال  و فیلم «خورشیدهای سه‌گانه» ارایه شد. اکنون اگر حتی سفارش‌دهندگان و سازندگان آن سریال یعنی بنیاد یادشده بر تصمیم خود پایدار نباشند، همین مجموعه‌ی مکتوب آثار ارزنده‌ای هستند که در اختیار همه‌ی علاقه‌مندان، فیلمسازان، پژوهشگران، استادان و دانشجویان مختلف قرار دارد.

محتوای ضامنی اینجا وارد شود