کارگاه‌ها

گفت‌وگوی دکتر کاووس حسن‌لی مدیر مرکز حافظ‌شناسی و مسؤول کرسی پژوهشی حافظ، درباره‌ی موضوع علمی یادروز حافظ سال ۱۴۰۰

دکتر کاووس حسن‌لی، مدیر مرکز حافظ‌شناسی، در باره‌ی موضوع علمی یادروز حافظ توضیح داد.
وی سخنان خود را با مقدمه‌ای آغاز کرد و گفت: از زمانی‌که «روز بزرگداشت حافظ» در تقویم ملی ایران به ثبت رسیده، هرسال بیستم مهرماه برنامه‌های مختلفی در شیراز و شهرهای مختلف ایران و جهان برگزار می‌شود.
او در ادامه گفت: یکی از برنامه‌های اصلی مراسم یادروز حافظ، برنامه‌های علمی است که با ارائه‌ی دستاوردهای تحقیقی از سوی حافظ‌پژوهان صورت می‌پذیرد.
مسؤول کرسی پژوهشی حافظ خبر داد: مرکز حافظ‌شناسی که از دیرباز موضوع علمی سالانه‌ی حافظ را اعلام می‌کند، برای بیست‌وپنجمین مراسم بین‌المللی یادروز حافظ در سال۱۴۰۰، موضوعِ «حافظ و هنر» را تعیین کرده و حافظ‌پژوهان، هنرمندان و همه‌ی علاقه‌مندان را به توجه و تمرکز بر این موضوع فراخوانده است.
وی افزود: کرسی پژوهشی حافظ (مستقر در مرکز حافظ‌شناسی)، مانند سال‌های پیش از همه‌ی هنرمندان، اندیشه‌وران و حافظ‌پژوهان دعوت می‌کند تا چنانچه سخنی تازه در قلمرو موضوعی اعلام‌شده برای ارائه در مراسم علمی یادروز حافظ در مهرماه ۱۴۰۰ دارند، مطالب خود را حداکثر تا پایان مردادماه ۱۴۰۰، در قالب مقاله به‌نشانی الکترونیکی مرکز حافظ‌شناسی hafezstudies@gmail.com ارسال نمایند.
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در ادامه، پیرو موضوع اعلام‌شده به تبیین مفهوم «هنر» پرداخت و توضیح داد: مفهوم «هنر» در متون گذشته‌ی فارسی، با آن‌چه امروزه هنر (در معنای Art) نامیده می‌شود، متفاوت است. هنر در کاربرد گذشته‌‌‌ی خود طیفی از معناهای گوناگون را در بر می‌گرفت و بازمی‌نمود. مفاهیمی مانندِ فضیلت، دانایی، استعداد، معنویت و مانند آن. روشن است که منظور ما از هنر در این فراخوان محدود به مفهوم گذشته یا امروزی هنر نیست. بلکه همه‌ی حوزه‌های معنایی و کاربردی آن را فرامی‌گیرد.
دکتر حسن‌لی افزود: پژوهش‌هایی که با موضوع حافظ و هنر انجام می‌گیرد، دست‌کم در چهار بستر می‌توانند شکل بگیرد: یکی بررسی مفهوم‌شناسانه‌ی هنر در اندیشه‌ی حافظ، دیگری شیوه‌های بیان هنری حافظ، سوم نگاه حافظ به انواع هنر و چگونگی کاربرد اصطلاحات هنری در شعر او و چهارم بهره‌ی هنرهای گوناگون (گذشته و معاصر) از شعر و اندیشه‌ی حافظ.
وی از استقبال پژوهشگران و هنرمندان از این موضوع خبر داد و گفت: با آن‌که هنوز موضوع یادروز سال ۱۴۰۰ به‌صورت رسمی اعلام نشده، خوشبختانه هنرمندان و استادان برجسته‌ای برای سخنرانی و نگارش مقاله اعلام آمادگی کرده‌اند. موضوعاتی مانندِ حافظ و هنرهای نمایشی، حافظ و نگارگری، بهره‌ی موسیقایی از شعر حافظ، شیوه‌های هنری حافظ در بهره‌گیری از قرآن کریم و… از سوی استادانِ پژوهشگر و برخی از هنرمندان برای ارائه در مراسم یادروز حافظ اعلام شده است.
دکتر حسن‌لی در ادامه‌ گریزی هم به کاربرد واژه‌ی هنر در شعر حافظ زد و گفت: واژه‌ی هنر بارها در شعر حافظ به کار رفته است. روشن است که این واژه در همان معانی کاربردی گذشته به کار رفته. برای نمونه وقتی حافظ می‌گوید: «ناصحم گفت که جز غم چه هنر دارد عشق/ برو ای خواجه‌ی عاقل هنری بهتر از این؟» پیداست که ربطی به هنرهای هفت‌گانه‌ مانند هنرهای تجسمی، نمایشی، ترسیمی یا موسیقی و مانند آن ندارد. در این بیت آشکارا «غمِ عشق» هنر دانسته شده است. یا در این بیت که می‌گوید: «عاشق و رند و نظربازم و می‌گویم فاش/ تا بدانی که به چندین هنر آراسته‌ام» شاعر عاشقی، رندی و نظربازی را هنر دانسته است. از همین زاویه است که خطابینی و عیب‌گیری را هم در جایی بی‌هنری می‌داند: «کمال سرّ محبت ببین نه نقص گناه/ که هرکه بی‌هنر افتد نظر به عیب کند».
مدیر مرکز حافظ‌شناسی در پایان بااشاره به ربع قرن فعالیت این مرکز، یادآور شد: همان‌گونه که پیش از این اعلام شده، مرکز حافظ‌شناسی در بیست‌وپنجمین سال فعالیت‌های خود، نخستین‌ جشنواره‌ی داستان‌نویسی را با موضوع حافظ برگزار می‌کند که برگزیدگان این جشنواره نیز در مراسم یادروز حافظ ۱۴۰۰ معرفی و تقدیر خواهند شد.
وی افزود: خوشبختانه با تشکیل دبیرخانه و انتشار فراخوان، این جشنواره کار خود را آغاز کرده است و تاکنون تعدادی داستان به دبیرخانه رسیده و منتظر دریافت آثار دیگری هستیم. داستان‌نویسان علاقه‌مند تا ۱۵مردادماه ۱۴۰۰ فرصت دارند آثار خود را براساس شرایط اعلام‌شده، به دبیرخانه‌ی جشنواره، به‌نشانی: story.hafez@gmail.com ارسال کنند.
دکتر حسن‌لی تأکید کرد: پیش از این هم گفته‌ام که ادبیات داستانی می‌تواند یکی از راه‌های پیوند نسل امروز با شعر و اندیشه‌ی حافظ باشد و «جشنواره‌ی داستانی حافظ» به همین منظور طراحی شده و برگزار می‌شود.